W ostatnim artykule skupiliśmy się na aspektach krajowych najnowszej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie 15 września 2023 r. (dalej jako „Nowelizacja„). Tym razem przedstawiamy Państwu zmiany w zakresie przekształceń, połączeń i podziałów spółek na poziomie transgranicznym.

Jednym z głównych celów Nowelizacji jest rozwój integracji w ramach jednolitego rynku unijnego. Raz jeszcze podkreślamy, że stanowi ona implementację następujących dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):

1) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek, oraz

2) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek.

Powyższe dyrektywy składają się na tzw. pakiet prawa spółek. Przed wejściem Nowelizacji w życie Kodeks spółek handlowych (dalej jako „k.s.h.”) przewidywał możliwość transgranicznego łączenia się spółek. Brak było jednak regulacji dotyczących podziałów i przekształceń transgranicznych. Obecnie k.s.h. reguluje wszystkie trzy sposoby transgranicznej reorganizacji spółek przy jednoczesnej ochronie interesów wierzycieli, wspólników mniejszościowych oraz pracowników spółek.

1. Podziały transgraniczne

Do k.s.h. dodany został nowy rozdział poświęcony transgranicznemu podziałowi spółek, do którego stosuje odpowiednio ogólne przepisy o podziale spółek.

Zgodnie z art. 550⁵ k.s.h. podział transgraniczny może być dokonany wyłącznie przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną albo spółki nowo zawiązane.

2. Przekształcenia transgraniczne

Zmiany wprowadziły możliwość przekształcenia spółki kapitałowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej w jedną ze spółek wymienionych w Załączniku II do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r., podlegającą prawu państwa członkowskiego UE lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (dalej jako „EOG„) i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub państwa-strony umowy o EOG, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa.

Powyższe stanowi wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE„) w sprawie C-106/16 Polbud. Polbud – Wykonawstwo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zakwestionowała polskie przepisy przewidujące, że podjęcie uchwały o przeniesieniu siedziby spółki za granicę powoduje rozwiązanie spółki, z czym wiąże się konieczność przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. TSUE stwierdził, że w przypadku gdy spółka utworzona na podstawie prawa jednego państwa członkowskiego faktycznie ustanowiła siedzibę w innym państwie członkowskim w celu wykonywania faktycznej działalności gospodarczej lub ma zamiar ją tam ustanowić i przekształca się w spółkę prawa tego państwa członkowskiego, stosowanie przepisów prawa krajowego, zgodnie z którymi wykreślenie tej spółki z rejestru handlowego w państwie członkowskim pochodzenia zakłada jej uprzednie rozwiązanie po przeprowadzeniu likwidacji, stanowi ograniczenie swobody przedsiębiorczości.

W celu dostosowania polskich regulacji do wymagań określonych w wyroku w sprawie C‑106/16 Polbud Nowelizacja wprowadziła zmiany do art. 270 pkt 2 k.s.h. (w odniesieniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz art. 459 pkt 2 k.s.h. (w odniesieniu do spółek akcyjnych). Zgodnie z ich aktualną treścią rozwiązanie spółki powodować może uchwała wspólników (w stosunku do spółek akcyjnych – uchwała walnego zgromadzenia) o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza, chyba że przeniesienie siedziby ma nastąpić do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a prawo tego państwa to dopuszcza. Przekształcenia transgranicznego można więc aktualnie dokonać bez konieczności wszczęcia postępowania likwidacyjnego.

W wyniku przekształcenia transgranicznego spółka może zmienić formę prawną na tę odpowiadającą jej aktualnej formie pod prawem obcym. Przykładowo spółka z ograniczoną odpowiedzialności może zostać przekształcona we włoską spółkę società a responsabilità limitata (srl), czy też niemiecką spółkę Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmBH).

3. Ochrona wierzycieli, wspólników mniejszościowych oraz pracowników

Nowelizacja w sposób szeroki reguluje mechanizmy ochrony wierzycieli, wspólników mniejszościowych oraz pracowników, czyli podmiotów których interesy mogą być związane bezpośrednio z planową operacją transgraniczną.

Wierzyciele podczas operacji transgranicznych mają możliwość zwrócenia się o ustanowienie zabezpieczeń swoich roszczeń w terminie miesiąca od ujawnienia lub udostępnienia planu takiej operacji. Wierzyciele powinni uwiarygodnić przy tym, że dana operacja transgraniczna wpływa negatywnie na zaspokojenie ich roszczeń. Wykonanie zabezpieczenia jest przy tym uzależnione od skuteczności operacji transgranicznej.

W terminie dwóch lat od dnia przekształcenia wierzyciele spółki przekształcanej, których roszczenia powstały przed ujawnieniem lub udostępnieniem planu przekształcenia transgranicznego, mogą dochodzić swoich roszczeń przed sądem właściwym według siedziby spółki przekształcanej. To istotna zmiana, ponieważ wpływa na kwestię jurysdykcji w toku postępowania.

Wprowadzono ponadto solidarną odpowiedzialność spółek uczestniczących w podziale transgranicznym za roszczenia spółki dzielonej. Jeżeli roszczenie wierzyciela spółki dzielonej nie zostanie zaspokojone przez spółkę, której przypisane jest zobowiązanie w planie operacji transgranicznej, pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek, oraz – w przypadku podziału przez wydzielenie albo podziału przez wyodrębnienie – spółka dzielona odpowiadają solidarnie wraz ze spółką, której przypisano to zobowiązanie.

Wspólnicy mniejszościowi zyskali między innymi prawo wyjścia ze spółki w przypadku, gdy głosowali przeciwko uchwale o operacji transgranicznej i zażądali zaprotokołowania sprzeciwu wobec jej podjęcia lub gdy bezzasadnie nie zostali dopuszczeni do udziału w zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu, na którym została powzięta uchwała o operacji transgranicznej. Uprawnienie to wiąże się z otrzymaniem wynagrodzenia oszacowanego przez niezależnego biegłego.  Wspólnicy niezadowoleni z wysokości zaproponowanego wynagrodzenia będą mogli zakwestionować jego wysokość na drodze sądowej.

Wspólnicy, wierzyciele i przedstawiciele pracowników spółki dzielonej, a w braku takich przedstawicieli – pracownicy, mogą złożyć spółce uwagi dotyczące planu danej operacji transgranicznej. Sprawozdanie wyjaśniające podstawy prawne i uzasadniające ekonomiczne aspekty operacji transgranicznej musi być obligatoryjnie podzielone na część przeznaczoną dla wspólników, oraz część przeznaczoną dla pracowników.

4. Kontrola legalności danej operacji transgranicznej

W ramach zmian rozszerzona została kontrola legalności operacji transgranicznych w postaci instytucji wydawania zaświadczeń o zgodności takiej operacji z prawem polskim. Tego typu kontrola wcześniej obowiązywała z oczywistych względów jedynie na gruncie połączeń transgranicznych.