Z dniem 21 czerwca 2022 r. wejdą w życie przepisy ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 7 kwietnia 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 984). Wskazana powyżej ustawa wprowadza rozwiązania, które, przynajmniej w ocenie ustawodawcy, mają przeciwdziałać procederowi, który określa się mianem „kradzieży” spółek.

Czym jest „kradzież” spółek?

Przez kradzież spółki należy rozumieć działania zmierzające do przejęcia faktycznej kontroli nad spółką, uzyskanie dostępu do jej aktywów, w tym zgromadzonych przez nią środków pieniężnych, czy też poufnych informacji. Wbrew pozorom nie są to przypadki odosobnione. Metody, którymi posługują się sprawcy tych czynów są wręcz zadziwiająco proste, a co gorsza, nierzadko okazują się one skuteczne. Działania te odbywają się oczywiście poza wiedzą wspólników spółki oraz członków jej organów. W momencie, w którym prawowici właściciele i zarządcy spółki dowiedzą się, że „coś jest nie tak”, oczywiście jest już za późno, a wyrządzone szkody często są nieodwracalne. Sprawcy „kradzieży” w swoich działaniach opierają się na pewnych niedoskonałościach polskiego systemu prawnego. Wiedzą oni doskonale, że referendarze rozpatrujący wnioski o wpis zmian informacji o spółce w KRS nie poddają analizie każdego wniosku pod kątem potencjalnego oszustwa. Nie mają oni zresztą ku temu środków, narzędzi, czy czasu. Działania sprawców często zaś stwarzają pozory zgodności z prawem. Z perspektywy osoby rozpoznającej wniosek o wpis zmian o spółce jest to w zasadzie niemożliwe do wykrycia.

Cała operacja „kradzieży” przybiera bowiem pozory legalności poprzez zarejestrowanie określonych zmian informacji o spółce w rejestrze przedsiębiorców KRS (przykładowo dotyczy to zmian w składzie wspólników, członków zarządu, adresu spółki itd.).  Zmiany te korzystają następnie z domniemania zgodności wpisów w KRS z rzeczywistym stanem rzeczy (art. 17 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 20 sierpnia 1997 r.).

Oszustom udaje się zarejestrować te zmiany poprzez zgłoszenie do rejestru przedsiębiorców uchwał wspólników lub odpowiednich organów spółki, które podejmowane są w oparciu o:

1.nieaktualne pełnomocnictwa, które nie zostały odwołane,

2.pełnomocnictwa udzielone przez byłych członków zarządu,

3.podrobione dokumenty pełnomocnictw,

4.podrobione podpisy pod protokołami lub uchwałami,

5.fałszywe zawiadomienia o zwołaniu zgromadzenia wspólników spółki – na adres wspólnika wysyłane są czyste kartki papieru, natomiast sprawcy kradzieży mogą w razie potrzeby wylegitymować się przed sądem rejestrowym potwierdzeniami nadania przesyłek poleconych.

W następstwie takich działań sąd rejestrowy wpisuje do KRS zmiany, które powodują utratę kontroli nad spółką przez jej prawowitych właścicieli lub zarządców. Działania oszustów koncentrują się zatem na dwóch obszarach – zmiany zarządu lub zmiany w składzie wspólników spółki. Zakres ich działania uzależniony jest od celu, który sobie stawiają. Należycie umocowany zarząd lub faktyczni wspólnicy spółki dowiadują się o tych działaniach zupełnym przypadkiem i już po fakcie. Mało kto bowiem codziennie weryfikuje informacje o swojej spółce ujawnione w rejestrze przedsiębiorców KRS.  Najszybciej informacje w powyższym zakresie uzyskamy z banku, od opiekuna spółki lub przez kanały bankowości elektronicznej. Jest to znak, że oszuści właśnie próbują przejąć kontrole nad kontami spółki lub zaciągnąć kredyty. Ważne jest zatem, żeby takich sygnałów nie ignorować i nie traktować ich jako pomyłki. Niezwłocznie należy podjąć działania, które odetną oszustów od rachunków bankowych spółki i zweryfikować jej akta rejestrowe.

Jak rozwiązania wprowadził ustawodawca by przeciwdziałać kradzieży spółek?

 W ocenie ustawodawcy narzędziem, które pozwoli ograniczyć proceder kradzieży spółek, jest wprowadzenie do ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym nowego art. 10a. Przepis ten przewiduje możliwość automatycznego przekazywania, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego informacji o zarejestrowaniu sprawy w postępowaniu rejestrowym oraz dokonaniu wpisu w KRS, dotyczących podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców albo rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Umożliwi to zainteresowanym podmiotom (w szczególności członkom organów podmiotów ujawnionych w KRS) niezwłoczne uzyskanie informacji o wpływie do akt rejestrowych wniosków lub innych dokumentów składanych przez osoby nieuprawnione oraz o dokonaniu wpisu we właściwym rejestrze KRS. Chodzi tu przede wszystkim o wnioski dotyczące zmiany wpisów o sposobie reprezentacji podmiotu i osobach reprezentujących podmiot, których podstawą są sfałszowane dokumenty. Te nowe rozwiązania pozwalają uzyskać informację o zainicjowaniu lub zakończeniu sprawy rejestrowej, jeszcze zanim nastąpi rozpoznanie wniosku o wpis w KRS lub uprawomocnienie się orzeczenia. Dzięki temu, w przypadku posłużenia się sfałszowanymi dokumentami, osoby uprawnione będą mogły wziąć udział w toczącym się postępowaniu, zaskarżyć orzeczenie o wpisie, a także powiadomić organy ścigania o usiłowaniu tzw. kradzieży spółki.

Informacje będą przesyłane każdemu, kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wskaże numer KRS podmiotu, którego informacje te mają dotyczyć. Nowy art. 10a ust. 1 przewiduje, że przesyłane będą dwie informacje: informacja o zarejestrowaniu sprawy oraz informacja o dokonaniu wpisu w Rejestrze. Pierwsza z informacji będzie obejmowała wskazanie numeru KRS, sygnatury sprawy i daty rejestracji sprawy, natomiast druga z informacji będzie obejmowała wskazanie numeru KRS, sygnatury sprawy, daty dokonania wpisu i numeru wpisu. Przesłaniu będą zatem podlegać jedynie podstawowe informacje o sprawie rejestrowej i wpisie w Rejestrze, publicznie dostępne w aktach rejestrowych i w Rejestrze. Osoba, która otrzyma taką informację, będzie mogła zapoznać się ze szczegółami sprawy, przeglądając akta rejestrowe lub aktualne bądź pełne informacje o podmiocie.

Stosownie do dodawanego art. 10a ust. 1 ustawy, w celu otrzymywania informacji będzie należało wskazać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego numer KRS podmiotu, którego mają dotyczyć przesyłane informacje. Wymagało to będzie skorzystania z konta, które należy utworzyć w systemie Portalu Rejestrów Sądowych. Po uwierzytelnieniu się na koncie użytkownik systemu teleinformatycznego będzie mógł dokonać wskazania numeru KRS podmiotu, którego informacje mają dotyczyć, co zainicjuje automatyczne przesyłanie informacji. W praktyce uruchomienie usługi będzie polegało na tym, że po zalogowaniu się na koncie w Portalu Rejestrów Sądowych widoczna będzie dodatkowa funkcjonalność (zakładka) umożliwiająca m.in. wskazanie numerów KRS podmiotów, których dotyczyć mają informacje. Informacje będą przesyłane przez okres wskazany, nie dłużej niż przez rok, albo do chwili rezygnacji z otrzymywania tych informacji (swoisty „newsletter”). Dopuszczalne będzie przedłużanie tego okresu, każdorazowo na czas nie dłuższy niż rok (dodawany art. 10a ust. 2 ustawy). Każdy użytkownik będzie mógł otrzymywać jednocześnie informacje dotyczące nie więcej niż pięćdziesięciu podmiotów.

Ocena nowej regulacji

Planowane zmiany w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym należy ocenić pozytywnie. Pozwalają one bowiem uzyskać informację o próbie kradzieży spółki już w momencie złożenia przez sprawców tego czynu wniosku do KRS i podjąć stosowne działania przez zarządców spółki i jej wspólników. Mając na uwadze fakt, że rozpatrzenie wniosku o wpis zmian informacji o spółce w KRS trwa od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, stwarza to wystarczającą możliwość podjęcia środków zaradczych i zniweczenia działań potencjalnych oszustów. W ramach obowiązującej w spółce polityki bezpieczeństwa konieczne będzie wyznaczenia osób odpowiedzialnych za weryfikację informacji przekazywanych za pośrednictwem systemu Portalu Rejestrów Sądowych, które będą miały za zadanie wykrycie prób zagarnięcia spółki przez osoby trzecie.