Pod koniec 2022 r. weszła w życie tzw. ustawa antylichwiarska, czyli ustawa z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Nowelizacja wprowadziła szereg zmian mających na celu wzmocnienie ochrony konsumentów poprzez jednoczesne nałożenie na instytucje pożyczkowe nowych obowiązków.

Nowelizacja objęła kilka aktów prawnych, w tym między innymi Kodeks cywilny, Kodeks karny i ustawę – Prawo bankowe. Pomimo tego, że zmiany zostały uwzględnione w jednym akcie prawnym, daty wejścia w życie poszczególnych znowelizowanych przepisów różnią się. Część z nich obowiązuje już od 18 grudnia 2022 r.

Obniżenie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu

Wśród najważniejszych zmian obowiązujących od 18 grudnia 2022 r. należy wyróżnić obniżenie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, takich jak marże, prowizje, ubezpieczenie, opłaty za przygotowanie umowy i jej obsługę. Zgodnie z nowymi przepisami przedmiotowe koszty nie mogą przekraczać:

a) 5% w przypadku tzw. chwilówek, czyli pożyczek z okresem spłaty krótszym niż 30 dni, oraz,

b) 20% w przypadku pożyczek z dłuższym niż 30 dni okresem spłaty.

Udzielający pożyczki musi poinformować pożyczkobiorcę jeszcze przed zawarciem umowy w sposób jednoznaczny i zrozumiały o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów, wysokości odsetek oraz kwocie należnej z tytułu odsetek, którą jest on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy.

Zakaz rolowania kredytów

Ustawa antylichwiarska wprowadziła tzw. zakaz rolowania kredytów, czyli zakaz oferowania konsumentom, którzy już zaciągnęli pożyczkę, zawarcia kolejnej, nowej umowy, której cała kwota miałaby zostać przeznaczona na spłatę poprzednio zaciągniętego zobowiązania. Zakaz ten ma zapobiec popadnięciu pożyczkobiorcy w tzw. spiralę długów.

Nowe wymogi korporacyjne

Nowelizacja podniosła minimalny kapitał zakładowy instytucji pożyczkowej z 200 000 zł do 1 000 000 zł.

Instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej, albo w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której ustanowiono radę nadzorczą.

Obowiązek oceny zdolności kredytowej

Od 18 maja 2023 r. instytucje pożyczkowe będą miały obowiązek dokonania oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy przed udzieleniem mu kredytu konsumenckiego. Ocena zdolności kredytowej ma być przeprowadzona na podstawie analizy danych udostępnianych przez zaufanych dostawców gromadzących i przetwarzających dane niezbędne do takiej oceny, w szczególności przez biura informacji gospodarczej. Jeżeli analiza nie pozwoli na dokonanie oceny zdolności kredytowej, a instytucja pożyczkowa nie będzie dysponować innymi wiarygodnymi danymi pozwalającymi na dokonanie tej oceny, w celu jej dokonania odbierze od konsumenta oświadczenie o jego dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego, wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość dochodów konsumenta.

Jeżeli konsument na dzień zawarcia umowy kredytu konsumenckiego będzie mieć zaległości w spłacie innego zobowiązania pieniężnego wynoszące powyżej 6 miesięcy, a kredyt konsumencki nie był przeznaczony na spłatę tej zaległości, to zbycie wierzytelności z tej umowy w drodze przelewu lub w inny sposób będzie nieważne.

Objęcie firm pożyczkowych nadzorem KNF

Od 1 stycznia 2024 r.Komisja Nadzoru Finansowego („KNF”) będzie sprawować nadzór nad instytucjami pożyczkowymi oraz ich działalnością. Organ ten będzie mógł zażądać od instytucji pożyczkowych dodatkowych informacji oraz będzie mógł wydawać wiążące zalecenia. Ponadto, instytucje pożyczkowe będą miały obowiązek przekazywać do KNF sprawozdania kwartalne i roczne z działalności w zakresie udzielania kredytów konsumenckich. Jeżeli dana instytucja nie będzie wywiązywała się z obowiązków sprawozdawczych lub jej działalność będzie sprzeczna z ustawą, to KNF nałoży na nią sankcję. Możliwe będzie między innymi nałożenie kary pieniężnej bezpośrednio na członka zarządu instytucji pożyczkowej odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości w wysokości do 150 000 zł, czy też na instytucję pożyczkową w wysokości do 15 000 000 zł. Najsurowszą sankcją będzie wykreślenie instytucji z rejestru instytucji pożyczkowych.